Samet ÖZÜNAL / Nokta25 -Erzurum Kalesi’ne ihtişamlı bir görüntü kazandıran Saat Kulesi, eteklerinde de bir efsaneyi gölgelendiriyor. Erzurum’da çok az kişinin hakkında bilgi sahibi olduğu Kırklar Türbesi, Kale’deki Saat Kulesi’nin hemen alt kısmında bulunuyor. Gün içerisinde insanların ziyaret ederek dualar okuduğu Kırklar Türbesi’nde, rivayetlere göre kimse eli boş dönmüyor.
İç Kale’nin içerisinde ve Saat Kulesi’nin doğusunda bulunan Kırklar Türbesi’nin, Erzurum’da çok az kişi tarafından bilindiğini anlatan tarihçiler, bu türbeyle ilgili olarak çeşitli rivayetler ve efsanelerin bulunduğunu söyledi. Kırklar Türbesi’nin, hakkındaki efsaneyi ve rivayetleri bilenlerce her gün ziyaret edildiği öğrenilirken, tarih araştırmacıları, “Erzurum, taşıyla, toprağıyla, türbesiyle, mezarıyla, tarihiyle ve kültürüyle eşsiz güzelliklere sahip bir şehir. Şair’in de ifade ettiği, toprağı sıksan şüheda fışkıracakmış gibi.” İfadelerini kullandı.
EFSANEYE GÖRE, ERZURUM’U FETHETMEYE ÇALIŞAN ŞEHİTLER BURADA YATIŞOR
Kırklar Türbesi’nin, Saat Kulesi eteğinde kare şeklinde duvarlarla çevrilerek muhafaza altına alındığı belirtilirken, “Türbenin üstü açıktır, İçerisinde üç mezar vardır. Kitabeleri bulunmadığından burada yatanların kimler olduğu belli değildir. Eskiden üzeri örtülü, iç içe iki gözlü bir yapıdan ibaretmiş, yıkılarak kaldırılmış bu hale getirilmiş.” deniliyor.
Halk arasında, Erzurum’un müdafaasında düşmanla çarpışarak şehit düşen yiğitlerin, Kırklar Türbesi’nde yattıklarına inanıldığını kaydedilirken, ilgili efsane ise şöyle aktarılıyor: “Erzurum’un fethi için yapılan muharebede, Kale’nin fethi zorlaşır. İstişare sonucu kırk eren görev alır. Bunlar esir süsü verilerek, esir alınmışlar gibi Kale’ye yaklaşıp, kale kapılarını açtırmak ve bunların öncülüğünde kuvvetlerin kaleye girişini sağlamaktır. Kırklar, kale kapısına yaklaşınca, durum düşmanca sezilir. İşte çarpışmalarda Kırklardan şehit düşen yiğitlerimiz, burada yatmaktadırlar.”
BİLGE SEYİDOĞLU’NUN “ERZURUM EFSANELERİ” KİTABINDA ANLATILAN KIRKLAR TÜRBESİ
Bilge Seyidoğlu’nun kaleme aldığı ‘Erzurum Efsaneleri’ isimli eserinde ise, Kırklar Türbesi ile ilgili olarak şu bilgiler aktarılıyor: “Erzurum’da Kırklar Türbesi veya Kale Mescidi olarak bilinen tarihi yapı halk arasında Kırkbirler olarak efsaneleştirilmiştir. Türbenin mimarisi ve yapıldığı tarih hakkında kesin bir bilgimiz yoktur. Erzurum İç Kalesi’nin içinde ve Saat Kulesi’nin doğusunda yer alır. Buradaki efsanede, Hz. Peygamber ve Abiza Hazretleri ile birlikte gelen Kırk erenden bahsolunmakta ve türbenin kutsiyetine işaret edilmektedir. Kaleden içeri giren Kırk eren, Erzurum’u fethe geldiklerini söylediler. Erzurum’un, olağanüstü bir şekilde fethedildiğine de, böylece işaret edilmiş olunur. Tasavvufta dünyayı idare eden ve başlarında Kutbul Aktab bulunan erenlerin sayısı Kırktır. Buradaki efsanede Kırkbirinci olarak bir Ermeni’nin de onlara katıldığını görüyoruz. Çünkü dinini değiştirmiş, o da fetih grubunun içerisine girmiştir. Böylece toplumun azınlıktan olup da sonradan Müslüman olanlara verdiği değeri de görüyoruz.”
